Баъзан боғдаги мевали дарахтларни совуқ уради. Бундай вазиятда қандай йўл тутиш лозим? Дарахтни бутунлай кесиб ташлаш керакми ёки қисман? Уни тикласа, қайта жонлантирса бўладими?

Дастлаб, мевали дарахтни қай даражада совуқ урганини аниқлаб олиш лозим. Бунинг учун бир неча новда кесилиб, ёриб кўрилади. Агар ичи ва ўзаги қўнғир тусда бўлса, демак, совуқ урган. Сўнг кесиб олинган новдалар илиқ хонада сувга солиб қўйилади. Бир ҳафтадан сўнг ҳам новда жонланмаган бўлса, уни қайта тирилтириб бўлмайди. Бироқ дарахтни бутунлай кесиб ташлашга шошилмаслик керак. Ёз ойида бир-иккита янги шох чиқарса ҳам, уни тикласа бўлади. Мабодо бундай бўлмаса, ўшандагина бутунлай кесиб ташлаш мумкин.

Чиндан ҳам, айрим шохлар муртак чиқарса, бу уни тиклашга ҳали умид бор, дегани. Бунда эрта баҳорги буташда совуқ урган шохлар кесиб ташланади. Бироқ кесилган жой текис кўринишда бўлиши лозим. Негаки, бундай жой тезроқ янги шох чиқаради. 1 сантиметрдан катта «жароҳат»ларга эса лой чаплаб, мато билан ўраб, боғлаб қўйилади. Совуқ урганнинг биринчи йили дарахтнинг ривожланиши бирмунча секин кечади. Кейинчалик жараён ўз изига тушиб олади, албатта. Қаттиқ совуқ урган дарахтни тиклаш учун бир неча йил керак. Совуқ урган ва тиклаб бўлмайдиган шохлар кесиб ташланаверади. Аммо совуқ урган шохни янги новда чиқара бошлаган жойидан кесиш керак. Хуллас, бундай кесиш бир неча марта такрорланади. Бунда бошида қийшиқ ва хунук бўлса-да, бақувват ўсаётган шохларга ­эътибор берилади. Кейинроқ эса уларни бутаб, ўзимиз истаган шаклни бериш мумкин.

Совуқ урган дарахтни тиклаш осон иш эмас. Баъзан қилинган меҳнат ўзини оқламаслиги ҳам мумкин. Бироқ юқоридаги усул дарахт ҳосилдорлигини тезроқ тиклашда ёрдам беради. Кесиб ташлаб, ўрнига бошқа кўчат ўтқазилса, бундан ҳам узоқроқ вақт кетади.

Агар 2-5 ёшли мевали дарахтни совуқ урган бўлса, қўшимча шох чиқариб, тиклашга ҳаракат қилмаган маъқул. Негаки, бу жараён жуда чўзилиб кетади. Яхшиси, бундай дарахтни пайванд қилинган жойининг юқорироғидан бутунлай кесиб ташланг. Фақат пайванд қилинган жойининг юқорироғидан. Шу йўл билан асосий шох янгидан шакллантирилади. Бунда дарахтнинг илдиз қисми бақувватлиги ҳисобига асосий шох янги ўтқазилган кўчатникига қараганда икки баравар тезроқ ўсади.

Дарахт пўстлоғидаги «жароҳат»ларга эса лой чаплаб, бўз мато билан ўраб, боғлаб қўйилади. Бу баҳорги қора совуқлар яна салбий таъсирини кўрсатмаслиги учун. Бунинг учун кузда дарахт танасини оқлаш ҳам талаб этилади.

Нурпўлат НУРҚУЛОВ

тайёрлади.