Гарик ХАРЛАМОВ,

Россия

Ботаника боғи. Оқ халат кийган олимлар турли ўсимликлар билан тўлиб-тошган иссиқхонада ишлашмоқда. Қора костюм-шим кийган, қизил ёқабоғ таққан, бошидаги шляпаси одамни чўчитадиган басавлат киши кириб келади. Ўктам овозда олимлар билан сўрашади.

 

АРБОБ: Хўш, ҳормасинлар муҳтарам олимлар!

Олимлар орасидан катта кўзойнаги юзини ёпиб олай деб турган, сочига роса оқ тушган бири арбобнинг истиқболига юради.

ОЛИМ: Бор бўлсинлар!

АРБОБ: Менинг ташрифим ва менга нима кераклиги ҳақида айтишдими? Ҳаммаси тайёрми? Чатиштириш ишлари қандай натижалар берди?

ОЛИМ: Сиздек фан раҳнамоси, ғоя берасиз-у, натижа бермасинми?  Албатта, зўр натижаларга эришдик. Ажратилган йирик грант учун катта раҳмат!

АРБОБ: Демак, тез орада мен Брюсселга халқаро қишлоқ хўжалик маҳсулотлари кўргазмасига учиб кетаверсам бўлар экан-да.

ОЛИМ: Бемалол. Ҳамма нарса муҳайё! Бораверинг, жаноб бошлиқ! Биз тайёрлаб қўйган вариант олдида брюссел карами дамини олаверсин!..

АРБОБ: Яхши! Қани унда тезроқ менга янги кашфиётларни бир-бир кўрсатинглар-чи!

ОЛИМ: Хўш, мана, марҳамат. Қаранг, қанча янги кашфий маҳсулотлар тайёрлаб қўйганмиз. Марҳамат, кафтингизни тутинг, кундор!

АРБОБ: Кундор?

ОЛИМ: Ҳа, кундор!

АРБОБ: Кунгабоқар ва помидор!?

ОЛИМ: Ҳа, кунгабоқар ва помидор!

АРБОБ: Бу қанақа аҳмоқгарчилик? Чатиштир деса, ҳамма нарсани чатиштириб ташлайверасизларми?

ОЛИМ: Бунинг нимаси ёмон? Биламизки, кунгабоқар тиш учун кони зарар! Мана, бир кўз олдингизга келтиринг, ишдан қайтяпсиз, даҳлизга кириш олдидаги оромкурсиларда кампирлар ўтириб олиб миттигина помидорларни чақиб ўтиришибди. Юмшоққина, сувлигина! Зўрмасми?

АРБОБ: Энди шуни кашфиёт деб чет элга обораманми!? Дурустроқ бирон бир... ақл бовар қиладиган нарса йўқми?

ОЛИМ: Ақл бовар қиладиганими?.. Яхши, мана марҳамат — банрингни ола қолинг!

АРБОБ: Банринг?..

ОЛИМ: Ҳа, Банринг!

АРБОБ: Банан билан бодрингми?

ОЛИМ: Худди шундай, банан ва бодринг!

АРБОБ: Бу кашфиётнинг қандай ҳаётий зарурияти бор экан?

ОЛИМ: Нега бўлмасин? Ахир, ҳаётимиз давомида болаларни алдашимиз керакми? Маълумки, барча болалар бананни ёқтиришади, тўғрими? Бодрингни эса, қани, едириб кўринг-чи! Уйдаги чироқни сал хирароғидан ўрнатиб, қўлларига банринг берасиз, бу мева бананга ўхшатиб териси арчилади, ичи эса бодринг. Мана, болани алдашнинг осонгина йўли! Ҳаммаси оддийгина. Таннархи ҳам арзон, ўзиям арзон... Бир килоси фалон пул турадиган бананга бало борми!?

 АРБОБ: Менга қаранг, бу нима деган гап! Ўзи бу ерда нима билан шуғулланяпсиз? Эсиз, бюджетнинг пуллари!.. Нима, бирор куракда турадиган кашфиёт қилолмадингларми? Чатиштир, бироқ инсофинг ҳам бўлсин-да...

ОЛИМ: Хавотир олманг. Энг зўрини энди кўрсатганим бўлсин. Буюк кашфиёт — шафқов! Марҳамат!

АРБОБ: Нима?! Шафтоли билан қовунни чатиштирдингларми? Эй, ҳайф сизларга. Наҳотки, қовунни бирор бир жиддийроқ нарса билан чатиштира олмаган бўлсанглар?

ОЛИМ: Қовун биланми? Нега қовуштириб бўлмас экан? Жа ёпишади-да, мана, кўрсинлар — манқов! Ажойиб топилдиқ бўлди-да ўзиям! Рангини қаранг, рангини! Супермаркетлар сизга бозор эмаски, бир тилим едириб берсангиз. Уйига бориб хоҳлаганча афтини буриштираверсин...

АРБОБ: Вой-дод! Ўзи кўз олди­нгизга келтиряпсизми? Мен Брюсселга бордим ва тантанавор эълон қиляпман: «Хонимлар ва жаноблар! Мана сизга Манқов!» Сиз, нима, менинг устимдан куляпсизми?

ОЛИМ: Мандарин ва қовун! Нима, сизга у ердагилар билиб ўтиришибдими...

АРБОБ: Тавба, мандарин ва қовун...

ОЛИМ: Ўзи берган пуллари бир миллиард... яна ноз қиладилар!.. Бу берган пулингизга биз Американи қайта кашф қилиб беришимиз керакми!? Бўлмаса, мана, қулупнай билан картошкани чатиштирганмиз. Шуни оборинг...

АРБОБ: Хўш, энди буниси нима экан?

ОЛИМ: Нима бўларди. Қулкар бўлади-да!

АРБОБ: Чамаси, сизлар бу ерда давлат берган пулни туя қилиб аҳмоқона нарсаларни яратиб ётибсизлар!.. Шуям кашфиёт бўлдими? Бекорга барингни қисқартириш керак дейишмаётган экан... Масхарабозлар! Яна булар олиммиш!..

ОЛИМ: Сизлар фанда нимани тушунардинглар. Бир умр раҳбарликда юрган бўлсангиз. Мана буни олинг. Бу тарихий янгилик. Фанда инқилоб! Шафдарин!

АРБОБ: Бу нима, дорими?

ОЛИМ: Нега дори бўлсин? Бу шунчаки, ейдиган нарса. Шафдарин бу — мандарин билан шафтоли... Сизлар учун бу кашфиёт қандайдир бир алжирашдек гап. Агар ростдан ҳам четга чиқмоқчи бўлсангиз, сиз учун менда бир антиқа вариант бор... Биз юртимизда ва умуман дунёда ўсадиган барча фойдали ва зарарли ўсимликларни бирданига чатиштириб юбордик... Натижада эврика содир бўлди! Қовун, тарвуз, гилос, олма, киви, хурмо, ерқалампир, картошка, пиёз, помидор, саримсоқ... Кейин сиқиб сувини олдик. Татиб кўрувчиларга ичириб кўрдик. Ҳеч ким ўлиб қолгани йўқ! Натижада «қовтаргилолкихурхркарпипомсар» нави яратилди! Бу маҳсулотни ейиш ҳам мумкин, суртиш ҳам. Кенг миқ­ёсда истеъмол қилинади. Одамлар ва ҳайвонларда кенг қўлласа бўлади...

АРБОБ: Мана шу-я?

ОЛИМ: Ҳа, шу, хоҳланг ичинг, хоҳланг енг, хоҳланг ит-мушукларга беринг!..

АРБОБ: Бу бошқа гап! Э, қойил-э! Бунақа кашфиётни олиб мен ҳеч қаёққа бормайман!

Жаҳл қилиб чиқиб кетади. Олимнинг энсаси қотади.

ОЛИМ: Ана шунақа-да. Кечани кеча, кундузни кундуз демай кашф қиласан. Аммо авомга тушунтиргунча эсинг кетади. Сенларга ҳайф биздек олимлар.

Яна ишга киришиб кетади.       

Рус тилидан

Маҳмуд БЎРОН

эркин таржима қилган.