Асаларичилик билан шуғулланадиган Муҳаммадраҳим акани бекободликлар яхши билади. Ҳар ёз ариларни махсус вагонда нектар йиғишга қулай жойга кўчиради. «Шира камайса, арилар анча асабий бўлиб қолади. Кўринган жонзотни чақа бошлайди», дейди у.

Ота касбни давом эттираётган Муҳаммадраҳим Қозоқбоев ариларнинг феъл-атворини яхши билади. Мана, неча йилларки, сифатли ва шифобахш асал олиб, оиласига ҳам, иқтисодимизга ҳам фойдаси тег­япти. Даромади ҳам яхши, дастурхони тўкин.

— Агар яхши қаралса, йилига икки-уч марта асал олса бўлади, — дейди тадбиркор. — Ҳозирда 45 қути асаларимиз бор. Ҳар бир қутидан ўртача 10 килограммдан жами 450 килограммгача тоза асал оламиз. Самарадорлик эса ишчи арилар сони ва муҳитга боғлиқ. Февраль ойининг охирига келиб, тирик қолган асаларилар шира йиғишга киришади. Она ари наслни кўпайтириш билан шуғулланади. Ёш она ари ҳар бир рамкага 2000 га яқин тухум қўяди. Уларнинг асосий қисми ишчи арилар бўлади.

Агар  уяда ишчи арилар сони кўпайиб кетса, она ари ўзи учун янги «ўринбосар»ни дунёга келтираркан. Ариларнинг маълум бир қисмини у билан чиқазиб юбориб, популяцияни мувозанатлаштиради.

Бу вақтда эркак арилар нафақат наслни кўпайишига, балки тухумларга ҳам жавобгар бўлади. Улар ўзидан иссиқ ҳарорат чиқариб, тухумларни бир маромдаги ҳарорат билан таъминлайди. Қизиқ факт, асаларилар эркак арилар сони ортиб кетишига йўл қўймайди. Уларга оиланинг вақтинча аъзоси сифатида қараб, фақат шира йиғиш мавсумида боқади. Қиш яқинлашиши билан уларни уядан ҳайдаб чиқаради.

Ёзда янги майдонларга эҳтиёж сезилади. Сабаби, баҳорги гуллар тугаб, шира йиғиш қийинлашади. Далалар эса — шира йиғишга қулай жой.

— Кунгабоқар, қовун, тарвуз каби ўсимликлар ширага бой. Асаларилар улардан яхшигина нектар йиғади, — дейди асаларичи Муҳаммадраҳим ака. — Бундан ташқари, пахта майдонларининг кўплиги айни муддао. Дастлаб, гулидан, сўнг кўсакнинг остки қисмидан шира олишни арилар яхши билади. Кузда ишчи арилар дарахт ва ўсимликлар танасида тўпланган ширани йиғади.

Баъзи одамлар «қишда асал­арига шакар сиропи бериш керак», деб ҳисоблайди. Бу нотўғри ёндашув. Совуқ кунлари шакар эритмаси тезда музлаб қолиб, арилар уни истеъмол қилолмас экан.

Бу усул эрта баҳорда жуда қўл келади. Кунлар илий бошлаганда шакар қиёмига бироз асал аралаштириб бериш ариларни тетиклаштиради. Совуқ кунларда эса асалари уясига шакар упаси ва асал аралаштириб тайёрланган махсус озуқа қўйилади. Ундан арилар ўзига керагича ейди.

Мутахассиснинг айтишича, ўта тартибли асаларилар уясидаги ҳароратни бир меъёрда сақлайди. Уя ичи исиб кетса, туйнукларни очади ва минг-минглаб ари қанотларини жимирлатиб қоқиб шамоллатади. Совуқда эса махсус суюқлик билан туйнуклар оғзини прополиси билан кичрайтиради.

 Ноилахон АҲАДОВА,

«Оила даврасида» мухбири