​Цитрус меваларни кўпчилик севиб истеъмол қилади, лекин парваришлаш ҳақида аниқ маълумотларга эга эмас.

Юртимизда уларнинг энг кўп тарқалган тури лимондир. Ҳозирда лимончилик билан шуғулланаётган юртдошларимиз ҳам талайгина.

Соғлиқни ўйлаб, миллионер бўлдим

— Бир неча йил аввал тобим қочиб, шифокор ҳузурига бордим, — дейди поплик миришкор Пўлатжон МАҚСУДОВ. — Қон босимим кўтарилиб, қоним қуюқлашганини айтди. Дори-дармонлардан кўра табиий маҳсулотлар, кўпроқ лимонли чой ичишимни тавсия қилди.

Шифокор тавсиясига амал қилиб, бозорга бордим, лимоннинг нархи осмонда. Ўйлаб қолдим: лимонни ўзим етиштирсам, аввало, оиламиз учун, агар ортса, бозорга олиб чиқаман, қўшимча даромад бўлади.

Шу ниятда кўп йиллардан бери лимончилик билан шуғулланаётган бир неча кишининг маслаҳатини олдим. Ҳовлимдан бир сотих ер ажратиб, термос усулида лимонария қурдим. Лимоннинг «меер» навидан 10 туп экдим. Мана, шу иш билан ўн йилдан бери шуғулланиб келяпман,

Лимонариянинг иссиқхонадан афзаллиги, газ, ўтин сарфламайсиз. Ернинг ҳарорати билан қишдан ҳам чиқса бўлади.

Гуллаганда эҳтиёт бўлинг

Лимон экишнинг ўзига яраша қонун-қоидалари бор. Лимон ўсиши ва ривожланиши учун тупроқ шароити муҳим аҳамиятга эга. Зичлиги ўртача,  қумоқ тупроқли ерлар ва сув, ҳаво ўтказувчанлиги енгил тупроқларда яхши ўсади. Экишдан олдин тупроқ яхшилаб текисланиб, ўртача миқдорда чириган гўнг солинади.

Экишни бошлаш учун ҳосилдор лимон дарахтининг шохидан қаламча олиб, бир-бирига тегиб қолмаслиги учун оралиғи икки метрдан қилиб  экилади. Иссиқхонада суткалик ўртача ҳарорат 10 даражадан юқори бўлганида, лимон новдаси ўса бошлайди. Айни гуллаган вақтида жуда эҳтиёт бўлиш керак. Чунки лимон гули нозик: салга тўкилиб, нобуд бўлиши мумкин. Жойга мослашиб кетса, 3-4 йилда мева беришни бошлайди. Лимон ҳосилга кирганда, шохларининг ўсиши секинлашади, чунки қуввати гуллаш ва мева шаклланишига сарф бўлади.

Зарур озиқа берилса бўлди

Лимон маҳаллий шароитга кўпроқ мослашган, бироқ совуққа чидамсиз бўлгани учун иссиқхонада ўстирилади. Айниқса, қиш фаслида парвариш қилиш анчагина машаққатли. Яхши парвариш қилинганда, ҳар тупидан 400-500 донагача лимон меваси олиш мумкин.

Ўсимлик баргларининг шакли ва рангига қараб унга қандай модда етишмаётганини билиш ва керакли озиқани ўз вақтида бериш зарур.

Лимон ва бошқа цитрус мевалар илдизга қараганда барглари орқали озиқ моддаларни тез ўзлаштиради. Шунинг учун зарур эҳтиёжга кўра ўғитларни сувда эритган ҳолда баргларга пуркаш яхши натижа беради. Юқори ва мўл ҳосил олиш учун фақат меъёрда озиқланиши ва ривожланиши билан кифояланиб бўлмайди. Ўсиб кетган ва шаклланган новдаларни дарахт ёшига, муносиб равишда сийраклаш ва буташ зарур. Бунда тупнинг ўсиши ва мева бериши яхшиланади.

Агар вақтида узилмаса...

Лимонга ортиқча харажат қилинмайди. Фақат яхши парваришлаб, озиқаси ўз вақтида берилса бўлди. Уни меҳнат фаолиятидан қатъи назар, ҳамма етиштирса бўлади.

Иш фақат лимонни экиб, уни парваришлаш билан битмайди. Етилиб пишган лимонни ўз вақтида узишни ҳам билиш керак. Агар мева дарахтда узоқ вақт қолиб кетса, тескари жараён кетади. Ранги ўзгариб, истеъмолга яроқсиз бўлиб қолади.

Ҳозирда биринчи навбатда қиладиган ишимиз, лимон етказиб беришдан ташқари, қишлоқ шароитида ҳосилни сақлаш, маркетинг ишини яхши йўлга қўйишимиз керак.

Энг муҳими...

Асли касбим ўқитувчилик. Институтда дарс бераман. Лимончилик касбимга ҳалақит бермайди. Аксинча, чарчаганда, зерикканимда, лимонариямда меҳнат қилиб дам оламан.  

Бугун лимончилик оиламизнинг қўшимча даромадига айланган. Яхши парвариш қилинган кўчат тупидан 100 килограмм лимон олиш мумкин. Масалан, ўтган йили 10 туп лимондан ўртача ўн миллиондан зиёд даромад олдик. Ҳозир яна 3 сотих ерга лимонария қуришни режалаштиряпмиз.

Энг муҳими, ҳозир соғлиғимдан шикоятим йўқ. Қўлимда ҳунарим бор. Шу неъмат орқали хонадонимизга тўкин-сочинлик, барака келди. «Ерни боқсанг, ер сени боқади» деб бежиз айтишмаган экан.

Касалини ўзи «айтади»

Озиқ модда етишмаётганда лимон дарахтида қуйидаги аломатлар пайдо бўлади:

Азот — барглари оч яшил, сарғишроқ тез тўкилади ўсимлик ривожи секинлашади.

Фосфор — кам гуллайди, ҳосили кеч пишади.

Калий — пастки барглари сарғайиб, қурийди.

Калций — куртаклари ва илдизи қурийди.

Магний — барглар рангсизланади, унинг томирларида турли тусдаги доғлар пайдо бўлади, мўртлашиб қолади.

Темир — барглар оч яшил, доғли сарғиш тусга киради.

Бўр — илдиз қурийди, кам гуллайди ёки умуман гулламайди.

Марганец — баргларда нақшсимон чизиқлар пайдо бўлади.

Мис — барг ва новдалар сўлийди.

Рух — барглар майдалашади ва уларда доғлар пайдо бўлади.

Молибден — барглар сарғаяди, кўклари букила бошлайди.

Дилфуза АбдураШИД қизи  «Оила даврасида» мухбири