Пайшанба
11-Сентябр 2025
Бу ортиқча миқдорда суғориш ва атмосфера ёғинлари натижасида ернинг юза қатлами емирилишидир.
Эрозия, одатда, асосий ҳалокатли омилларига қараб турларга бўлинади. У табиий (геологик) ва антропоген (инсон таъсири остида) бўлиши мумкин.
Ирригацион эрозия – суғориладиган деҳқончиликда суғориш қоидалари ва меъёрларига риоя этилмаганда пайдо бўладиган антропоген тупроқ эрозиясининг бир тури.
Сув эрозияси (тупроқни сув оқимлари билан йўқ қилиш ва ювиш) атроф-муҳитга жуда катта зарар етказади: оқаётган сув жарликлар ва чуқурликлар ҳосил қилади, тупроқдан органик ва минерал моддаларни ювади ҳамда ер унумдорлиги йўқотилишига олиб келади.
Дунё бўйлаб йиллик тупроқ йўқотиш ҳажми 24 миллиард тоннага баҳоланмоқда. Яъни, сайёрамиз миқёсида аҳоли бошига ҳисоблаганда бир неча тоннани ташкил қилади.
Йўқотишларнинг глобал бўлишига қарамай, тупроқ эрозияси секинлик билан рўй берадики, бир инсон ҳаёти давомида ушбу жараён ҳатто диққатни тортмаслиги ҳам мумкин.
Тупроқ эрозиясидан қандай сақланиш мумкин?
Бутун дунёда сув эрозиясининг асосий сабаби қишлоқ хўжалигини интенсивлаштиришдир. Табиий ўсимлик қоплами бўлган шароитда тупроқ ўзини-ўзи тиклаши мумкин, чунки табиий шароитда тупроқ ҳосил бўлиш жараёни тўхтамайди. Кўпинча қишлоқ хўжалиги ерларидан нотўғри фойдаланилганда содир бўлганидек, табиий ўсимликлар бутунлай олиб ташланса, эрозия жараёни деярли ортга қайтариб бўлмайдиган даражага етиши мумкин.
Тупроқ унумдорлигини ҳимоя қилиш учун кўпинча йиллар давомида синаб келинган алмашлаб экиш, яшил гўнг, био ва органик ўғитлар экиш каби усуллардан фойдаланилади. Гумус қатламини тиклаш ўнлаб йиллар давом этади.
Ерга ҳайдамасдан ишлов бериш ҳамда тупроқда органик моддаларнинг тўпланиши ернинг устки ҳосилдор қатламининг физик хусусиятларини яхшилайди. Тупроқда органик углероднинг кўпайиши айниқса ёғингарчилик миқдори кам ва ўзгарувчан жойларда ҳосилдорликнинг ошишига олиб келади.
Юқори сифатли суғориш сувидан фойдаланиш ва дренаж қувурлари ва хандаклардан фойдаланиш ҳисобига тўғри дренажлашни таъминлаш орқали тупроқ шўрланишининг олдини олиш мумкин.
«Сув йўли» китобидан
Тиббиёт муассасаларидан чиқадиган чиқиндилар табиат учун ҳам, инсонлар учун ҳам хавфли бўлган чиқиндилар сирасига киради. Йиллар давомида атроф-муҳит учун жиддий хавф туғдирадиган тиббий чиқиндиларни йўқ қилиш масаласи, айниқса, пандемиядан кейинги даврда, дунё миқёсида долзарб муаммога айланди.
Батафсил
Кўчалар, хиёбонлар, дарахтзорлар орасида ётган пластик идишлар, қоғоз парчалари ёки бошқа чиқиндилар нафақат кўнгилни хира қилади, балки атроф-муҳитга ҳам жиддий зарар етказади.
Батафсил
Бугун, йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи фауна ва флора турларининг халқаро савдоси тўғрисидаги конвенция (CITES CoP20) иштирокчилари конференциясининг 20-йиғилиши очилишига 100 кун қолганида Ўзбекистон «CITES 50 йиллиги Самарқандда: табиат ва инсонлар ўртасидаги кўприк» номли тадбирнинг расмий шиорини эълон қилди.
Батафсил
Тиббиёт муассасаларидан чиқадиган чиқиндилар табиат учун ҳам, инсонлар учун ҳам хавфли бўлган чиқиндилар сирасига киради. Йиллар давомида атроф-муҳит учун жиддий хавф туғдирадиган тиббий чиқиндиларни йўқ қилиш масаласи, айниқса, пандемиядан кейинги даврда, дунё миқёсида долзарб муаммога айланди.
Кўчалар, хиёбонлар, дарахтзорлар орасида ётган пластик идишлар, қоғоз парчалари ёки бошқа чиқиндилар нафақат кўнгилни хира қилади, балки атроф-муҳитга ҳам жиддий зарар етказади.
Бугун, йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи фауна ва флора турларининг халқаро савдоси тўғрисидаги конвенция (CITES CoP20) иштирокчилари конференциясининг 20-йиғилиши очилишига 100 кун қолганида Ўзбекистон «CITES 50 йиллиги Самарқандда: табиат ва инсонлар ўртасидаги кўприк» номли тадбирнинг расмий шиорини эълон қилди.
Тоза ва озода масканларга байрамлар ярашади.
Инсон яшамоғи учун энг зарур бўлган неъматларнинг аввалида ҳаво ва сув туради. Ҳавони нималигини биламиз, ундан нафас оламиз, бироқ кўра олмаймиз. Лекин тирик одам борки, уйқудан кўз очгандан, токи ухлаб қолгунига (баъзан уйқу орасида ҳам) унга муҳтожлик сезади. Бу – сув.
