Пайшанба
30-Октябр 2025
«Оила даврасида» газетасининг жорий йил 17 майдаги 20-сонида «Бир асрлик кутубхона ўқувчиларни ва эътиборни кутмоқда» сарлавҳали мақола чоп этилган эди.
Дунёдаги исталган халқнинг маданий савияси, келажак мавқеини ўлчайдиган муҳим мезон бор. Қайсики миллат китобга, кутубхона ишига эътибор қаратса, у ерда тараққиёт юксалиб бораверади. Мамлакатимизда китобхонликка катта эътибор берилишининг сабаби ҳам ана шунда.
Маҳмуд Ражаб Хоразм адабий муҳитининг забардаст вакилларидан. «Дард мавсуми» (1993), «Кўзлардаги кўзгу» (1999), «Ойкокил» (2010), рус тилида «Застенчивый месяц» (2010) шеърий китоблари, «Шанғи» (2005) рисоласи, «Сарагул» (2014) ҳикоялар тўплами нашр этилган. Бугунги китобхонлик ва адабий жараёнлар хусусида Маҳмуд Ражабнинг ўзига хос қарашлари ва ёндашуви бор.
«…нималар йўқ у ерда, маймунлару филлар ҳам, бананлар ҳам (қандайдир мевалар), дунёда энг яхши чой ҳам ва турли-туман ёввойи мевалар, нотаниш ўсимликлар ҳам бор. Ҳаммасидан ҳам у ёқ доим шундай иссиқ бўладики, йил бўйи бемалол юраверасан: этик ҳам, қалпоқ ҳам, пайтава-ю пўстин ҳам керак эмас.
«Дон Кихот» макон-замон ва тафаккурнинг турли сатҳларида турлича баҳоланиб келади. Биров бу китобни ўрта аср Европа адабиётида урчиб кетган рицар-саргузашт романларига пародия, бошқаси ёзувчи яшаган ижтимоий муҳит танқиди, яна бири романтизмга раддия, кимдир танқидий реализмга оид роман тарзида кўради.
Ўзбекистон халқ ёзувчиси Саид Аҳмад ижодидан бехабар ўқувчи бўлмаса керак. Унинг қалами йиллар давомида музлаб, илиқликни унутган юракларни ҳам ёриб ўтади. Ёзувчи инсон қалбида унутилган, қор-ёмғирлар ювиб кетган хотираларни жонлантиради. Кўз ёш нелигини билмай қолган қорачиқларга томчиларни меҳмон қилиб олиб келади...
Йигирма саккиз яшар ўқитувчи йигит эрталаб уйидан чиққанича қайтиб келмади. Орадан саккиз йил ўтиб, у ўликлар сафидан жой олди. Лекин фақат ҳужжатда.
Китобдаги қувонч ва изтиробларни ўқувчи ўзиники деб қабул қилсагина, ўша ҳақиқий асардир, деганлари рост. Сабаби ҳар бир ижодга ошно қалб тинглаётган куйдан дардини, суратдан қиёфасини, асарлардан ҳаётига ўхшаш нуқталарни қидиради.
Буюк Британиядаги дунёнинг энг катта кутубхонасида Ўзбекистонда нашр этиладиган китоблар сақланадиган бўлди.
Инсон жиноятга қўл урди… Жиноят хоҳ фақат ўз манфаати учун хизмат қилсин, хоҳ у одамзодни ҳалокатдан асраб қолсин, бу аҳамиятсиз. Муҳими, оғир жиноят — қотиллик юз берди. Ҳеч ким буни сезмади, сиз айбловдан қутулиб ҳам қолдингиз, ўғирланган нарсалар ҳам бехавотир жойда. Қисқаси, жиноят қилдингиз-у, жазодан озод қолдингиз.
Инсон китоб мутолаа қилиб турсагина фикри теранлашиб, дунёқараши кенгайиб бораверади. «Тасвирий ойна» ижодий уюшмаси 2018 йил номига ҳамоҳанг тарзда «Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологиялар — келажак пойдевори» деб номланган қўлланмани кенг омма ҳукмига ҳавола этди. Миллий матбуот марказида мазкур китобнинг тақдимоти бўлиб ўтди.
Она тилимиздаги айрим сўзларнинг асл маъно илдизлари ҳақида тўхталиб ўтсак. Қуйида таҳлил этиладиган сўзларнинг аксарияти бугунги кунда ҳам тилимизда қўлланади.
Таниқли шоир ва адиб Фармон Тошевнинг ҳар бир янги асарини зўр иштиёқ билан ўқийман ва ҳар гал мавзуси бетакрорлиги, қаламга олинган ижтимоий ҳаётни тасвирлашдаги фалсафий мушоҳадалар ифодасининг ранг-баранглиги, адабий қаҳрамонлари руҳиятидаги кечинмаларнинг ҳаётийлигидан ҳайратланаман.
«Ватан — муқаддас, унинг ҳар қарич ерини кўз қорачиғидек асраш, тараққиёти, келажаги учун хизмат қилиш — барчамиз учун шараф. Аммо билиб-билмай, саробга алданиб, хоинлар қутқусига учиб, Ватанга хиёнат қилган кимсалар охир-оқибат пушаймонга ботадилар…»
Ҳар бир халқнинг миллий қиёфаси, ўзлиги унинг бебаҳо мероси — асрлар оша келаётган гўзал санъати, умрбоқий анъана ва қадриятлари, урф-одатлари, ҳунармандлигида намоён бўлади. Ўзбек ва инглиз тилларида чоп этилган «Ўзбекистон номоддий маданий мероси» китоби шу бойлигимизни ўрганиш, халқаро миқёсда кенг тарғиб қилишда муҳим аҳамият касб этади.
Хориижий мамлакатларда кенг нишонланадиган, арчасиз ўтмайдиган «Рождество» 31 декабрь куни Янги йил байрамига уланиб кетади. Ҳар бир хонадон арча ясатади, чироқлар билан уйи атрофини безатади.
Латвиянинг Рига шаҳри марказида бутунлай қайта ишланадиган чиқиндилар – пластмасса, шиналар, электр чироқлардан ясалган ноодатий 9 метрлик арча ўрнатилди.
Жисми ва руҳи соғлом бўлган одамгина том маънода ўзини бахтли ҳис эта олади. Негаки, инсон учун энг катта бахт ва бойлик саломатлигидир.
«Мени ташвишга солаётган масала – ёшларимизни касб-ҳунарли қилиб, доимий даромад топиши учун шароит яратиш. Агар буни тўғри йўлга қўйсак, маҳаллада камбағал ва ишсиз қолмайди».
Шавкат МИРЗИЁЕВ
Китоб ўқимаган, китобга ошно бўлмаган бола – бугунги ахборот асрида, билим ва технологиялар даврида «замонавий қул»га айланади. Мактаб кутубхоналарининг бой бўлиши, ўқувчи-ёшларнинг чинакам китоб мутолаасига одатланиши ана шундай улкан муаммога қарши муносиб ечим бўлиши шубҳасиз.
Юртимиз бўйлаб V республика «Китобхонлик ҳафталиги» бошланди
Жиноий жазолар нафақат жазолаш, балки шахсни тузатиш ва жамиятга қайта мослашиш жараёни сифатида ҳам қаралиши керак. Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги Ўзбекистон Экологик партияси фракциясининг йиғилишида муҳокама қилинган янги қонун лойиҳаси айнан шу тамойилга асосланган. Унга кўра, маҳкумлар ўз устида ишласа, хусусан, китоб ўқиб, имтиҳон топширса, жазо муддати қисқартирилади.
«Боболаримиз китоб топишга қийналар эдилар: ҳозир эса биз китоб танлашга қийналамиз. Мутолаа учун жуда зийрак бўлмоқ керак».
